Jak sztuczna inteligencja pomaga lekarzom i pacjentom?

Na co dzień sztuczna inteligencja (AI) wykorzystywana jest m.in. w diagnozowaniu chorób, monitorowaniu, prognozowaniu, ale także w optymalizacji leczenia i procesów w placówkach medycznych. Z całą pewnością sztuczna inteligencja staje się kolejnym przydatnym narzędziem w rękach lekarzy, ale także naukowców, bo pozwala chociażby na opracowywanie leków. Czy możemy się spodziewać, że zastąpi lekarzy?

Sztuczna inteligencja w polskich placówkach medycznych

Jak czytamy w raporcie Centrum e-Zdrowia „Badanie stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą” (wrzesień 2022 r.) w Polsce 6,6% szpitali wykorzystuje narzędzia wspierane przez sztuczną inteligencję. W raporcie zostały wskazane badania z zakresu diagnostyki, w których najczęściej stosuje się rozwiązania z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, to tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI).

W raporcie zostały także wskazane obszary, w których placówki deklarowały wdrożenie rozwiązań opartych o sztuczną inteligencję. Co ciekawe placówki, które brały udział w ankiecie deklarowały, że planują wykorzystać tego rodzaju narzędzia głównie w „zakresie obsługi pacjentów (45,9%), oraz w procesie wyszukiwania, gromadzenia, przechowywania i standaryzacji danych medycznych (40,4%)”. 

Automatyzacja pracy personelu medycznego

Sztuczna inteligencja coraz częściej wykorzystywana jest również przy automatyzacji pracy personelu medycznego i optymalizacji procesowej. Przede wszystkim AI może przetwarzać i analizować ogromne ilości danych medycznych, takich jak wyniki badań obrazowych, o czym pisaliśmy powyżej, ale także badań laboratoryjnych. To może przyczynić się do szybszego dostarczania lekarzom ważnych informacji. 

Sztuczna inteligencja może także pomóc w planowaniu wizyt i zarządzaniu harmonogramem, ale także może przypominać o terminach wizyt, co z kolei może się przekładać na mniejsze obciążenie personelu rejestracji medycznej, a więc w efekcie może powodować lepszą organizację pracę i jej wyższą efektywność. Jak jeszcze można usprawnić pracę rejestracji medycznej? 

Bez wątpienia rozwiązaniem, które przyspieszy pracę w rejestracji medycznej są boty głosowe. Boty głosowe mogą prowadzić rejestrację medyczną pacjentów, prowadząc interaktywny dialog. Co więcej boty mogą działać 24 godziny przez 7 dni w tygodniu, a więc również wtedy, gdy placówka będzie nieczynna, pacjent będzie mógł się dodzwonić. Dodatkowo boty mogą być wsparciem chociażby przy aktualizacji danych medycznych, a to wszystko ma wpływ usprawnienie funkcjonowania placówki.

Sztuczna inteligencja wykorzystywana w optymalizacji procesowej w placówce medycznej może pomóc w osiągnięciu lepszych wyników przy minimalizacji kosztów, czasu i zasobów, a więc pozwoli na zwiększenie efektywności, poprzez wsparcie kadry medycznej i personelu rejestracji, ale także bezpośrednio może przyczynić się do poprawy jakości obsługi, ale i opieki nad pacjentem.

Szybsza diagnostyka

Sztuczna inteligencja może pomóc lekarzowi szybciej przeanalizować wyniki badań, takich jak np. rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa czy mammografia. W The Lancet zostało opisane badanie, przeprowadzone w szwedzkim Instytucie Karolinska, z którego wynika, że radiolog wspierający się sztuczną inteligencją wykrył więcej przypadków raka piersi, w porównaniu do dwóch radiologów, którzy nie korzystali ze wsparcia AI. 

Warto w tym miejscu podkreślić, że finalna ocena i diagnoza oczywiście należy do lekarza, a informacje uzyskane za pomocą sztucznej inteligencji mają przede wszystkim wesprzeć lekarza i skrócić czas.

Radiolodzy mogą opisywać więcej badań

Lekarze już od lat korzystają z kolei z aplikacji, które znają język medyczny i umożliwiają tworzenie chociażby opisów badań na podstawie dyktowanych zdań. Muszą to być aplikacje dostosowane do danej specjalizacji. Sami radiolodzy, którzy opisują wyniki badań w ten sposób mówią, że teraz nie muszą patrzeć już na klawiaturę opisując badania, a jedynie dyktują opis, a aplikacja spisuje go za nich. Podkreślają, że dzięki temu mogą więcej czasu poświęcić na analizę zdjęcia, a także opisać większą ilość zdjęć, ponieważ nie tracą czasu na ręczne pisanie. 

Plan leczenia i monitorowanie, np. pacjentów z chorobami serca

Kolejnym obszarem, w którym AI może okazać się pomocna, jest prognozowanie wyników. Na czym to polega? Systemy sztucznej inteligencji mogą analizować dane kliniczne pacjentów i mogą być pomocne w przewidywaniu możliwych wyników leczenia. Z kolei to może być niezwykle przydatne w dostosowaniu planu leczenia. Ale coraz częściej zastosowanie znajdują także urządzenia do zdalnego monitoringu, które funkcjonują w oparciu o sztuczną inteligencję. Takim przykładem, są np. urządzenia do zdalnego monitoringu pacjentów z chorobami serca.

Sztuczna inteligencja w badaniach klinicznych

Nie można też nie wspomnieć o zastosowaniu AI w badaniach klinicznych, co pozwala przyspieszać analizę danych, a także może prowadzić do szybszego rozwoju nowych terapii i leków. W lipcu 2023 media informowały o pierwszym leku w pełni opracowanym przez sztuczną inteligencję, który przechodzi drugą fazę badań klinicznych. Jest to lek, który może pomóc pacjentom z idiopatycznym włóknieniem płuc (IPF).

Jakie są wyzwania związane z wykorzystaniem AI w medycynie?

Należy pamiętać, że algorytmy AI operują na dużej ilości danych treningowych, a więc w przypadku rzadkich chorób, czy gdy mamy do czynienia z mniejszą liczbą pacjentów niestety może się okazać, że AI nie będzie pomocna.  Ponadto dane treningowe mogą być przestarzałe, niepełne lub po prostu nieodpowiednie i warto mieć tego świadomość. Lekarze korzystający ze sztucznej inteligencji powinni pamiętać również o kontekście klinicznym, podczas gdy AI nie zawsze ten kontekst zna. Niektóre informacje mogą być źle zinterpretowane przez sztuczną inteligencję, dlatego AI nie zastąpi lekarza, który przeprowadza wywiad z pacjentem. Niekiedy wyzwaniem może być również sposób  przetwarzania danych i prywatność. Mówiąc o wyzwaniach, nie sposób nie wspomnieć o błędach, czy nieprawidłowościach, ale także tzw. halucynacjach AI, o których mówimy wówczas, gdy systemy oparte o sztuczną inteligencję generują nierealistyczne wyniki lub interpretacje. 

Wracając do pytania czy AI może zastąpić lekarzy? Na tę chwilę odpowiedź brzmi – nie. Rola lekarza pozostaje kluczowa. To lekarz ma holistyczne spojrzenie na pacjenta. 

Wykorzystanie AI w placówkach medycznych już ma miejsce, ale przed nami jeszcze wiele możliwości, które na razie nie są wykorzystywane. Warto także zaznaczyć, że Ministerstwo Zdrowia w ramach Krajowego Programu Reform na lata 2023/2024 ma w planach wdrożenie trzech centralnych usług cyfrowych. Chodzi o narzędzia, które mają wspomagać analizę stanu zdrowia pacjenta, ale także rozwój algorytmów sztucznej inteligencji, który wesprze lekarza w procesie decyzyjnym lekarza oraz budowę centralnego repozytorium danych medycznych. 

Na sam koniec raz jeszcze warto podkreślić, że sztuczna inteligencja to kolejne narzędzie w rękach specjalistów, które już dziś jest ogromnie pomocnym narzędziem i bez wątpienia przyczynia się do poprawy jakości w opiece nad pacjentem, ale AI odgrywa także dużą rolę w procesie optymalizacji procesowej placówki medycznej i z całą pewnością jest ważnym elementem nowoczesnego zarządzania. 

Źródło informacji: PAP, Rzeczpospolita, Centrum e-Zdrowia raport: VI Edycja „Badania stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą”, Ministerstwo Rozwoju i Technologii Krajowy Program Reform